AÖF TDE OSMANLI TÜRKÇESİ 8. ÜNİTE

ZAMİRLER-ZARFLAR 8.ÜNİTE ZAMİRLER:Osmanlı Türkçesinde kullanılan zamirler şunlardır: 1. Kişi zamirleri: Ben, sen, o(ol), biz, siz, onlar. Günümüzde sen ve ben zamirlerinde gördüğümüz ses değişikliği Osmanlı Türkçesinde ol zamirinde de olmuştur. Ana/ona. Bu zamirin ilgi ve durum ekleriyle çekimlendiğinde de değiştiği görülür.anın, anı, anda, andan, anların,.. 2. Dönüşlülük zamiri: kendi/gendi sözcüğüdür. Osmanlı Türkçesinde şöyle çekimlenmiştir. Kendinin, kendiye, kendiyi, kendide, kendiden. 1. ve 2. Kişisi iyelik ekleriyle oluşmuştur. Kendim, kendin. 3. Gösterme zamiri:Osmanlı Türkçesinde kullanılan gösterme zamirleri; bu, işbu, oşbu, şu, şol, o, ol’dur. 4. Soru zamirleri: kim ve ne’dir. Bunların iyelik ve durum ekli biçimleri yeni zamirler oluşturmuştur. Kime, neyde, nem, nen, .. 5. Belirsiz zamirler: Osmanlı Türkçesinde kullanılan belirsiz zamirlerin bazıları şunlardır: kimesne, kimse, başkası, sâiri, ğayrısı, âdemi, kes(kişi), kangısı, hangi biri, hepisi,.. 6. İlinti(ilgi) zamirleri: Osmanlı Türkçesinde kullanılan kim Türkçedir. Ki Farsçadır. Her ikisi de bağlaç olarak da kullanılmıştır. ZARFLAR: Yapıları bakımından zarflar: 1. Basit zarflar: Bunlar kök halindedir. Heman, en, pek, tiz/tez, şayed, elbette, galiba,.. 2. Türemiş zarflar: Bunların Türkçe olanları belli eklerle adlardan ve fiillerden türemiştir. İçeri, sonra, hafifçe, nice, giderek, vardıkça, durmadan, .. Arapça ve Farsçadan alınmış çok sayıda zarf da ekler ve takılarla adlardan türemiş kelimelerdir. Âslâ, riâyeten, ber-aks(aksine),Fi’l-hakika( gerçekte), muhlisane(içten), bi-nefsihi(bizzat), ale’t-ta’cil (aceleyle) 3. Birleşik zarflar: bunların büyük kısmı; ile, üzre, kadar, gibi, için gibi takılarla yapılan takı öbeği olan zarflardır. Deliliğiyle, eylik içün(iyilik için), … İkilemeler de birleşik zarf olarak alınabilir. Osmanlı Türkçesinde kullanılan zarf çeşitleri: 1. Nitelik (hal,tarz, tavır) bildiren zarflar: acep, adet olduğu üzere, alâ vechi isti’câl(aceleyle), tez, sür’atle, ale’l-fevr( ansızın), ale’t-ta’cil (acilen), bed(kötü), binâen aleyh(ona dayanarak), el-ân (şimdi) fi’l-cümle(sonunda), bi’l iltizam(bile bile), hasıl-ı kelam(sonuç olarak), bit-tûli ve’arz(enine boyuna),… 2. Nicelik (azlık-çokluk, miktar) bildiren zarflar: artık, çok, asla aşırı, bir cüz’i, bir sehel(biraz), fevka’l-hadd, gey(pek, çok), yavlak(pek çok), vâfir(çok), kalil (az),… 3. Yer, yön zarfları: aşağı, berü/beri, birun(dışarıda), beren(kara yoluyla), ba’de(sonra), handa(nerede), çep ü rast(sağa sola, çapraz), der-piş(önde), der-pes( arkadan), nezdik(yakında), karib(yakında), … 4. Zaman zarfları:ahiren (en son), akdemce(daha önce), akibinde( ardı sıra), ale’l fevr (birden), ale’d-devam( devamlı), ale’l-ekser(çoğu zaman), an karib(çok geçmeden), ba’dehû (ondan sonra), ….. 5. Soru zarfları: mi, nasıl, na makûle(ne biçim), ne gûne( ne türlü), niçün,… 6. Olumlu karşılık, benimseme, beğenme ve onaylama bildiren zarflar: ale’r-re’si ve’l-ayn(baş ve göz üstüne), belî(evet), bes(yeter), bi-güman(şüphesiz), fil-vâkı(gerçekten), hadd-i zatinde(aslında),.. 7. Olumsuz karşılık, benimsememe, beğenmeme ve onaylamama bildiren zarflar: Allah göstermesin, haşa, hayır, ne bu var ne o var, yok, … 8. Gösterme zarfları:bak a, gör ki, hâ, ma, oşte/işte, 9. Sayı, ölçü, sıklık, seyreklik, yineleme bildiren zarflar: bid-def’ât(defalarca), gene/gine, nadiren,.. 10. Sıra bildiren zarflar: âhırül-emr (sonunda), alayla(sırayla), el-hasıl(en sonra), evvela, pes(sonra),.. 11. Yoğunluk derecesi çokluk ve üstünlük bildiren zarflar:belki(neredeyse), çendan(o kadar), katı(pek çok), 12. Derecelendirme bildiren zarflar: azar azar, bari(hiç olmazsa), bir sehel(biraz) fekat/fakat, ancak, yalnız, oğrın oğrın(az az), yapça yapça(azar azar), … 13. İyi dilek, umma, beklenti bildiren zarflar: bolay ki(umulur ki), inşallah, keşke, nasib olursa,.. 14. Yüreklendirme, kışkırtma zarfları: di/de, göreyim seni, gayret eyle, koma imdi, … 15. Sakındırma, uyarma zarfları: etme ha, haşa, mebada(aman ha), hazer(sakın),.. 16. Korkutma, gözdağı verme zarfları: olsun, vay başına, gözünü aç; yoksa sen bilirsin,.. 17. Beğenme, alkışlama zarfları: âferin, berhordar ol, çok yaşa, merhaba,.. 18. Selamlama, uğurlama zarfları: aleyke selam, el-vida, hoşça kalın, kolay gele, merhaba, oğurlar ola,… 19. Dilek, istek, yalvarma zarfları: kerem eyle, Allahı seversen, lutf eylen,.. 20. Lanetleme, beddua zarfları: Allah belan versin, cehenneme, çatlayasın, onmayasın,… 21. Şüphe, tereddüt, ihtimal bildiren zarflar: Belki, meğer, şayet ki, yoksa, ve illa (aksi takdirde, yoksa),.. 22. Benzerlik bildiren zarflar: açmazdan(sözde, yaparmış gibi), ancileyin( onun gibi), çün (gibi), goya(sanki),.. 23. Birliktelik bildiren zarflar: bâ-hem(birlikte), cümhûr ile(hep birlikte), me’ân(birlikte),… 24. Ayrılık bildiren zarflar: başka, be-halvet(tek başına), ber-taraf(yalnız, bir başına), füraden(bir bir),… 25. Kabullenme sayma bildiren zarflar: nola, olsun, san ki, tutalım, teslim eyleyelim,… 26. And verme zarfları: başım için, vallahi, sakalım tıraş olsun,.. 27. İstem dışılık, kendiliğinden oluş bildiren zarflar: arazan(beklenmedik biçimde), ittifak(birden),…