1 Şubat 2013 Cuma


11-13.YÜZYIL TÜRK DİLİ

1.2.  ve 3. Sorular aşağıdaki parçaya göre cevaplanacaktır.

“On min yarmak Hasan atlığ kişi birle ıda berdi erse, Abü Hanife neerse sözlemedi erse,  yârânları aydı.”

1.Cümlenin Türkiye Türkçesine doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) On bin dir­hem Hasan adlı kişi ile birlikte gönderdi. Ebû Hanîfe  bir söz söylemedi. Arkadaşları, söyledi.
B) On bin armağan Hasan adlı kişi ile birlikte gönderdi. Ebû Hanîfe  bir söz söylemedi. Arkadaşları, söyledi.
C) On bin dir­hem Hasan adı ile gönderdi. Ebû Hanîfe  bir söz söylemedi. Arkadaşları, söyledi.
D) On bin dir­hem Hasan adlı kişi ile birlikte gönderdi. Ebû Hanîfe  bir söz söylemedi. Arkadaşları, ayırdı.
E)  On bin dir­hem Hasan adlı kişi ile ateşe atıverdi. Ebû Hanîfe  bir söz söylemedi. Arkadaşları, söyledi.

2. “ ıda berdi erse” nin doğru çözümlemesi aşağıda-kilerden hangisidir?
A) ıda berdi erse 'atı verdiyse':-se, er-;-di, ber-; +a, ıd- (< ıd+a ber-di er-se)
B) ıda berdi erse 'ateşe verdiyse':+se, er+;-di, ber-;-a, ıd-(< ıd-a ber-di er-se)
C) ıda berdi erse 'gönderi verdiyse':-se, er-;-di, ber-; -a, ıd-(< ıd-a ber-di er-se)
D) ıda berdi erse 'gönderi verdiyse' : +se, er-; -di, ber-; -a, ıd- (< ıda ber-di er-se)
E) ıda berdi erse 'gönderi verdiyse' : -se, er-; -di, ber+; -a, ıd- (< ıda ber-di er-se)

3. Cümlede geçen çekimli fiiller aşağıdakilerden hangisidir?
A) ıda berdi erse, sözlemedi erse
B) ıda berdi erse, aydı
C) Sözlemedi, aydı
D) ıda berdi erse, sözlemedi erse,aydı
E) ıda berdi erse, sözlemedi erse, neerse, aydı

4.5. Ve 6. Soruları  aşağıdaki parçaya göre cevaplayınız.
 “ Ümeyye oġlanları halifa erken Hübeyre atlıġ kişini Kevfeke beġ kılıp-turur er­diler.”

4. Yukarıdaki parçanın fiili hangi zamanda çekimlenmiştir?
A)Belirli geçmiş zamanın hikayesi
B) Belirsiz geçmiş zaman
C) Şimdiki zamanın rivayeti
D) Gelecek zamanın hikayesi
E) Belirli geçmiş zamanın rivayeti

5. Parçada ġ<0 nöbetleşmesi olan kelime aşadakilerden hangisidir?
A) oġlanları
B) atlıġ
C) beġ
D) Kevfeke
E) kişini


             FİNAL DENEMESİ/ SULTAN UĞURLU
6. Parçada kullanılan fiil için hangisi söylenebilir?
A) İsim+ yardımcı fiil yapısında birleşik fiildir.
B) Asıl fiil+zarf fiil eki+tasvir fiili yapısında birleşik fiildir.
C) Basit fiildir.
D) Türemiş fiildir.
E) Birleşik çekimli değildir.

7. Aşağıdaki kelimelerden hangisinin çözümlemesi yanlıştır?
A)  burunrak 'evvelce' : -rak, burun (< burun-rak)
B) körklüg 'güzellik' : +lüg, körk (< körk+lüg)
C) eltip 'iletip' : -ip, elt- (elt-ip)
D) olturtdı 'oturttu' : -dı, -t-, oltur- (< oltur-t-dı)
E) çarlayur 'bağırır' : -yur, +la- çar (< çar+la-yur)

8. 9.ve 10. Sorular aşağıdaki parçaya göre cevaplanacaktır.

“könül fermanını can birle tut[t]um
 adın sakınçnı bir yolı unut[t]um”
8. Parçanın doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
 A) “Gönül fermanını can ile tuttum
        Adını  düşünmeyi bir an unuttum”
B) “Gönül fermanını can ile tuttum
        Başka düşünceyi bir an unuttum”
C) “Gönül fermanını can ile tuttum
        Adını  sakınmayı  bir an unuttum”
D) “Gönül fermanını cana birleştirdim
        Başka düşünceyi bir an unuttum”
E) “Gönül isteğini  can ile tuttum
        Adını  düşünmeyi bir an unuttum”

9. Parçada sontakı ve katlama sayısı olarak kullanılan sözcükler sırasıyla hangileridir?
A)   könül fermanını
B)  can birle
C)  adın sakınçnı
D)  bir yolı
E)   birle yolı

10. Parçada küçük ünlü uyumuna aykırı sözcük aşağıdakilerden hangisidir?
A) birle
B) Könül
C) sakınçnı
D)nyolı
E) adın


11. Yukarıdaki parçanın doğru okunuşu aşağıdakilerden hangisidir?
A)  neçe yıl boldı canım ösker erdi .
B) nice yıl boldı canım ösker erdi.
C) néçe yıl boldı cânım ösker érdi
D) néçe yıl boldı canım öser érdi
E) ňéçe yıl boldı cânım ösker érdi
12. “ösker” sözcüğünün Türkiye Türkçesindeki karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
A) sıkılır
B) üzülür
C) asker
D) sende(özünde)
E) özler

13. “ösker erdi” fiilinin zamanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) geniş zamanın hikayesi
B) belirli geçmiş zamanın hikayesi
C) gelecek zamanın hikayesi
D) emir kipi
E) belirsiz geçmiş zamanın hikayesi
14.” O padişah çok kurban kesip Allah'tan "bu hanımdan iyi bir oğul" diledi.” İfadesi aşağıdaki beyitlerden hangisinin tercümesidir?
A) çok kurban adayıp ol şah ugandın
     diledi bir ogul yegrek bu candın
B)  üküş kurban kılıp ol şah ugandın
     diledi bir ogul yegrek bu hanımdan
C)  üküş kurban kılıp ol şah Allah’tan
     tiledi bir ogul yegrek bu candın
D)  üküş kurban kılıp ol şah ugandın
     tiledi bir ogul yegrek bu candın 
E)  çok kurban kesip ol şah ugandın
      tiledi bir ogul yegrek bu candın
A.
al-muharram
as-safar
şahru (şahri.) rabi'i'l-avval
şahru rabi'i'l-ahir

F
mah-i muharram
mah-i safar
mah-i rabîu'l-avval
mah-i rab^u'l-ahir

T.
muharram ayı
safar ayı
rabi'u'l-avval ayı


M.
honu hekin sara
kucir sara
kubi sara



15. Yukarıdaki parçada çeşitli dillerde karşılığı verilen kelimelerden hangisi Müslüman takviminde dördüncü aydır?
A) muharram ayı
B) safar ayı
C) rabi’u’l evvel ayı
D) rabi’ü’l ahir ayı
E) as-safar

“mürid yolnı munteg bilü yörise
teger maksudınga bu nefs korısa
ayıtmışda allah hakikat muhib
arar bag u bostan cakan tarısa”
16. Yukarıdaki kıtanın Türkiye Türkçesine doğru aktarılışı aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A)  Mürit, yolu böyle bilip yürürse ve bu nefis de fırsat verirse dileğine ulaşır. Kişi Allah'ın gerçek dost olduğunu söylediğinde onun için dünya ekilecek bağ ve bostandır.
B) Mürit, yolu böyle bilip yürürse ve bu nefis  dileğine ulaşır. Kişi Allah'ın gerçek dost olduğunu söylediğinde onun için dünya ekilecek bağ ve bostandır.
C) Mürit, yolu böyle bilip yürürse ve bu nefis  dileğine ulaşır. Kişi Allah'a gerçek dostunu söylediğinde onun için dünya ekilecek bağ ve bostandır.
D) Mürit, bilmediği yola yürürse ve bu nefis de fırsat verirse dileğine ulaşır. Kişi Allah'ın gerçek dost olduğunu söylediğinde onun için dünya ekilecek bağ ve bostandır.
E) Mürit, yolu böyle bilip yürürse ve bu nefis de fırsat verirse dileğine ulaşır. Kişi Allah için bağ ve bostan eker.

17.Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin çözümlemesi yanlıştır?
A) sormak-ol 'sormaktır' : +ol, -mak, sor-
B) sorsa-sen 'sorsan' : +sen, -sa, sor- (< sor-sa+sen)
C) tarısa 'ekse' : -sa, tarı+ (< tarı+sa)
D) teger 'değer' : -er, teg- (< teg-er)
E) ulaşu 'daima' : < ulaşu

18. “Mu’inü’l Mürid” le ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Kutadgu Bilig ve 'Atabetü'l- Hakak'la aynı vezinde yazılmıştır.
B)Beyitlerle hâlinde yazılmıştır.
C)Tasavvufî bir eserdir.
D)Bilinen tek yazması Bursa Yazma ve Basma Eserler Kütüphanesindedir.
E)Yaklaşık 900 beyittir.

19. Genellikle Oğuz-nâme olarak adlandırılan Oğuz Kağan menkıbelerinin farklı ve pek çok rivayetleri vardır. Aşağıdakilerden hangisi bunlardan biri değildir?
A) Reşîdü'd-dîn'in Câmiü't-tevârîh adlı Farsça eserinde yer alan rivâyet
B)Harezm Türkçesi Oğuz Kağan Menâkıbı
C)Ebu'l-Gâzi Bahâdır Han'ın Şecere-i Terâkimesi
D)Yazıcızâde Alî'nin Târih-i Âl-i Selçuk adlı eserinin başında Câmiü't-tevârîh'ten çev­rilen bölüm
E) Ali Şir Nevayi’nin,  yazdığı  Oğuz-nâme

20.” Men sinlerge boldum kagan, alalıŋ ya takı kalkan, tamga bize bolsun buyan, kök böri bolsungıl uran; temür çıdalar bol orman, av yerde yörüsün kulan, takı taloy takı mören kün tug bolgıl, gök  kurıkan,” ifadesinin Türkiye Türkçesine doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?

2                A) ben sizlere oldum kağan, alalım yay ile kalkan, damga bize olsun uğur, boz kurt olsun nara; demir kargılar bol orman, av yerinde yürüsün kulan, daha deniz, daha nehir güneş alem olsun, gök çadır.
3                B) ben sizlere oldum kağan, alalım yay ile kalkan, damga bizim olsu, gök bize nara; demir kargılar bol orman, av yerinde yürüsün kulan, daha deniz, daha nehir güneş alem olsun, gök çadır.
C) ben sizlere oldum kağan, alalım yay ile kalkan, damga bize olsun uğur, boz kurt olsun nara; güneş alem, gök çadır.
D) ben sizlere oldum kağan, yay ile kalkanı, damga yapalım, boz kurt olsun nara; demir kargılar, av yerinde yürüsün kulan, daha deniz, daha nehir güneş alem olsun, gök çadır.
E) ben sizlere oldum kağan, alalım yay ile kalkan, damga bize olsun uğur, boz kurt  nara; güneş alem olsun, gök çadır.

                       SULTAN  UĞURLU
ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ 5. ÜNİTE TÜRKMEN ADI Türkmen adının yapısı ve kökeni konusunda çeşitli görüşler vardır. Türkmen kelimesi ilk olarak XI. asrın Türk asıllı müellifi Kâşgârlı Mahmûd'un bü¬yük sözlüğü Dîvânü Lügâti't-Türk'te kullanılmıştır. Bu ad, Kâşgârlı'dan başka, Reşîdüddin tarafın¬dan Câmiü't-Tevârih ve Ebulgâzi Bahâdır Han tarafından da Şecere-i Terakime adlı eserde söz konusu edilmektedir. Kâşgârlıya göre Türkmen adı, Türk kelimesine Farsça "mânend" (benzer, gibi) kelimesinin getirilmesiyle oluşmuştur. Dolayısıyla Türkmânend (Türke ben¬zer) sözünden Türkmen şekline dönüşmüştür. A. Vambery'nin, Türk men (ben) "Türküm" şek¬lindeki izah tarzı da çok fazla taraftar bulan bir görüş değildir. Akka piskoposu J. V. Ariac'a göre, kelime, Türk ile Kuman sözlerinin birleşmesinden doğmuştur. Oskar Hanser de Türkmen kelimesinin genellikle "Türk" ve "Koman" kelime¬lerinin birleşmesinden meydana geldiğinin düşünüldüğünü belirtmektedir. Kelimenin bir de Türk+iman olarak anlamlandırılma¬sı vardır. Hüseyin Hüsameddin'e göre, men Türkçe büyüklük eki olup, Türkmen "büyük Türk" de¬mektir. Necib Asım'a göre, kelime, Türk ile adam manasına gelen mandan oluşmuştur ve "Türk eri" tabirinin tercümesidir. Saim Ali Dilenire de Asurca "tüccar" demek olan tuggar kelimesini Türk ile münasebete getirerek Türkmen'in "ticaret adamı, kervan adamı" olabi¬leceğini söyler. Deny ise, Türk kelimesine -inen ekinin gelmesiyle oluştuğunu söyler, "-men, -man" eki üzerine geldiği kelimeye "büyüklük, üstünlük, fazlalık" anlamlan katar. Deny'ye göre Türkmen kelimesi de "koyu Türk, safkan Türk" anlamlarına gelmektedir. Türkçede buna benzer "kocaman", "karaman", "şişman" gibi kelimelerin yapısıyla aynıdır ve ek, üzerine geldiği bu kelimelere üstünlük, fazlalık anlamlan katmaktadır. |. Deny'nin bu görüşü ilim aleminde en fazla rağbet edilen görüştür. TÜRKMEN TÜRKLERİNİN TARİHİ Türkmenler Oğuz kökenlidir. Oğuzların büyük çoğunluğu X. yüzyılda İslamiyeti kabul edince, Müslüman olmayan Oğuzlara Türkmen adını vermişlerdir. Böylece Türkmen adı, Oğuz¬larla birlikte anılmıştır. Gaznelilerin idaresine girmeyi reddeden Türkmenler, Tuğrul ve Çağrı Bey kardeşlerin önderliğinde 1040 yılında Gazne ordusunu yenerek bu¬günkü Azerbaycan ve Anadolu bölgelerini kendilerine yurt edinmişler ve kurdukları dev¬lete Selçuklu Devleti adını vermişlerdir. Moğol istilası Selçuklu devletinin ve Türkmen Türklerinin ka¬derini değiştirmiş; Türkmen boylarının bir kısmı Maveraünnehir, Horasan ve Mangışlak'a kadar uzanan bölgede kalırken, diğer Türkmen boyları Anadolu'ya ve Azerbaycan'a yer¬leşmişlerdir. Türkmen Türkleri, 1873 yı¬lından itibaren Rus saldırılarına maruz kalmış ve uzun mücadeleler sonucunda 1884 yılın¬da Rus hâkimiyetini kabul etmek zorunda kalmışlardır. Sovyetlerin idaresinde kalan Türkmenistan, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra 27 Ekim 1991'de bağımsızlığını ilan etmiştir. Türkmen Türkleri bugün Çavdar, İmrili, Yomul, Göklen, Teke, Sarık, Salur ve Ersarı gibi başlıca yedi boydan oluşmaktadır. Bu boylar da kendi arasında çeşitli oymaklara ayrılmaktadır. TÜRKMEN TÜRKÇESİ Türkmen Türkcesi, Oğuz grubu şivelerinin doğu kulundandır. Bundan dolayı Oğuz Turk¬çesinin özellikleri Türkmen Turkçesinin karakteristiğini oluşturur. Ayrıca, Doğu Türk-çesinin etkisiyle Kıpçak ve Çağatay Turkçesinin özelliklerini de barındırır* Mesela, Oğuz grubu lehçelerinde görülen b- > v- değişmesi, Türkmen Türkçesinde olmayıp b'ler korun¬muştur, (bol- "ol-", bar "var" vs.). Türkmen Turkçesinin en önemli özelliklerinden birisi de aslî uzun ünlüleri korumuş olmasıdır. Türkmen Türkcesi, eserlerini XVIII. yüzyıldan itibaren vermeye başlamıştır. Türkmen Turkçesinin birçok ağzı vardır. Şu anda Türkmenistan'da kullanılan yazı dili, !925'ten beri 'Türkmen-Yomut' ağzına dayanmakta¬dır. Türkmen Türkleri de, diğer Türk boyları gibi önce Arap, 1927-28 yıllarından itibaren Latin, 1937 yılından sonra da Kiril alfabesini kullanmışlardır. Yeni Türkmen alfabesinde 30 harf bulunmaktadır. 1993'te kabul edilen bu alfabe 1999 yılında bazı değişikliklerle yeni¬den düzenlenmiştir. TÜRKMEN EDEBİYATI Türkmen Türklerinin çok zengin folkloru ve edebiyatı vardır. XVIII. yüzyıla kadar Türk¬men edebiyatı daha çok sözlü edebiyata, dolayısıyla halk edebiyatına dayanır. Özellikle 'Köroğlu' destanı ve 'Şahsenem ile Garip* hikâyesi Türkmen Türkleri arasında çok sevilen özel bir yere sahip olan hikâyelerdir. Ayrı¬ca halk edebiyatının diğer türlerinden destan, fıkra, masal, türkü, mani, ninni, atasözü ve bilmece gibi türleri de oldukça canlıdır Türkmen Türkleri, klasik edebiyatlarını Hoca Ahmed Yesevî ile başlatırlar. Kıssa-i Yûsuf şairi Ali (XIII. yüzyıl) ve Bennâî (XV. yüzyıl) ile sürdürülen bu edebiyat asıl eserle¬rini XVIII. yüzyıldan itibaren verir. Türkmen Türkçesi, Mahtımgulı'nın şiir¬leri ile bir yazı dili hâline gelir. Klasik edebiyat geleneğinden gelen Mahtımgulı, Çağatay Türkçesini çok iyi bilmesine rağmen, yerel Türkmen ağzını kullanarak yazı dili hâline gel¬mesini sağlamıştır. Şiirlerinde halk şiiri geleneklerine ve Türkmen halk kültürüne de ge¬niş yer ayırmış, sözü veciz kullanma, atasözlerine yer verme gibi hususlarda büyük başa¬rı göstermiştir. Mahtımgulı’dan sonra Seydî, Gurbandurdı Zelili, Moiianepes, Talibi, Miskin Kılıç gibi şair ve yazarlar oldukça ünlüdür. Bolşevik ihtilalinden sonra Komünistlerin yönetime gelmesiyle XX. yüzyıl Türkmen edebiyatını, iki bölüme ayırmak mümkündür. XX. Yüzyılın Başlarında Türkmen Edebiyatı XX. yüzyıl büyük sarsıntıların asrıdır. XIX. yüzyılın son çeyreğinde Türkmenistan'ın Rusya'nın egemenliğine girmesi; siyasi, askerî, iktisadi ve kültürel alan¬larda olduğu gibi edebiyat alanında da Rus etkisinin yaşandığı bir dönemdir. Rus çarlığının izlediği yanlış politikaya karşı duyulan memnuniyetsizlik dile getirilmiştir. Durdu Gılıç, Mollamurt, Muhammetgulı Atabayev, Körmolla, Gurban gibi şair ve yazarlar bu dönemin önemli şahsiyetleridir. Sovyet Devri Edebiyatı I.1920'li Yılların Edebiyatı Her türlü tartışma ve baskılara rağmen halkın hayatı, edebi eserlerde gerçekçi bir şekil¬de yansıtılmaya çalışılır. Özellikle tiyatro türünde, tarihî tema¬ya eğilim artar. Nesir türü gelişmiş, özellikle hikâye türü ön plana çıkmıştır. Ancak bu devirde şiir, diğer türlerin önündedir. II. 1930- 1945 Yılları Arası Edebiyatı Bu dönemde de edebiyatı, siyasi baskılar ve zulüm yönlendirmiştir. Baskı ve tutuklamalar, edebiyatın gelişmesini olumsuz yönde etkilemiştir. Bu ağır şartlara rağmen, otuzlu yılların edebiyatında da şiirin üstünlü¬ğü devam eder. Kısa ve uzun hikâye türü gelişir ve birçok roman yazılır. Tiyatro eserleri bol mik-tarda yazılır. Bu döneme denk gelen II. Dünya Savaşı edebi açıdan bir yıkım olur. III. 1945-1960 Yılları Arası Edebiyatı Savaştan sonraki bu dönemde ekonomiyi canlandırıp geliştirme ve barışı pekiştirme gibi temalar çokça işlenir. Barış propagandası yazarların omuzlarına yüklendiği için eser¬lerde yapmacıklık ve kuruluk görülür. IV. 1960-1990 Yılları Arası Edebiyatı Baskının azaldığı ve bağımsızlık düşüncelerinin hız kazanmaya başladığı bir dönem¬dir. Altmışlı yıllardan başlayarak hiciv türü canlanır. Bu dönemin roman ve hikâyelerinde tarihi tema genişçe işlenir. Beki Seytekov önemli romancılardandır. Aynı zamanda romancı da olan Ata Atacanov dönemin en ünlü şairidir. "Alma Yene GülIeyer (Elma Yine Çiçek Açıyor), Türkmenistan'ın Baharı, Aman Okuva Gidyer, İki Poema, Lirika" adlı eserlerinde sevgiyi taze duygularla yoğurur. V. Bağımsızlık Devri Edebiyatı 27 Ekim 1991'de Türkmenistan'ın bağımsızlığını ilan etmesiyle başlayan devirdir. Nesir türündeki eserlerde ahlakî meseleler ideolojik baskıdan uzak olarak işlenmekte¬dir. Ayrıca millî tarihe yönelim oldukça güçlüdür. Kakacan Aşırov'un "Deli Dumrul, Oğız Oynı (Oğuz Oyunu) ve Oğuz Han" adlı piyesleri bunun güzel örnekleridir, övezdurdı Ne-pesovbu dönemin ünlü romancısıdır. TÜRKMENİSTAN Sovyetler Birliği'nden ayrılan beş bağımsız Türk cumhuriyetinden biri olan Türkmenistanın başkenti Aşkabat'tır. 27 Ekim 1991 tarihinde de bağımsızlığını ilan etmiştir. Resmi dil Türkmen Türkçesi olup 24.5.1990'da resmî dil olmuştur. SULTAN UĞURLU

ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ      FİNAL DENEMESİ                          KARACAN AKADEMİ-  SULTAN UĞURLU

1.Türkmen adıyla ilgili aşağıdaki görüşlerden hangisi yanlıştır?
A) Kâşgârlıya göre Türkmen adı, Türk kelimesine Farsça "mânend" (benzer, gibi) kelimesinin getirilmesiyle oluşmuştur.
B) J. V. Ariac'a göre, kelime, Türk ile Kuman sözlerinin birleşmesinden doğmuştur.
C) Necib Asım'a göre, kelime, Türk ile adam manasına gelen man'dan oluşmuştur ve "Türk eri" tabirinin tercümesidir.
D) Vambery'e göre, kelime Türk adlı bir kişinin eserlerinin çok sevilmesi üzerine Türkmen adı konmuştur.
E) Deny, Türk kelimesine -men ekinin gelmesiyle oluştuğunu söyler.

2. Türkmen Türkleri aşağıdaki boylardan hangisiyle oluşmaz?
A) Çavdar                B) Tek             C)   Sarı
D)  Salur                   E) sake

3. "Alma Yene Gülleyer”, “Türkmenistan'ın Baharı” adlı eserler kime aittir?
A) Mahtımgulı         B) Berdi Soltannıyazov     C) Cumayev D) D) Ata Atacanov      E)  Yazmırat Mammediyev

4. Aşağıdakilerden hangisi ünsüz düşmesi sonucu oluşan uzunluklardan değildir?
A) dääl                            B) äätiyatlı             C)  määkam
D) baryakää                   E) gözlään

5. Aşağıdaki Türkmen Türkçesine ait sözcüklerin hangisinde vasıta hali eki kullanılmıştır?
A) uşaglarla                   B) maimle                   C) okın
D) çaga bilen                 E) yazın

6. Aşağıdakilerin hangisi fiilden isim yapma eki almamıştır?
A) taaygak                        B) utancan                         C) sarlavuk
D) görkez                          E) tapındı

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde şimdiki zamanın  rivayeti  çekimi vardır?
A) Ali ve Ayşe okaayaarlar.
B) Men ondan soramaandırın.
C) Okula gitmeye yeniden başlayaamışsınız.
D) Pılan gün tapcakmışık.
E) Dääliniň bir sözüni dinläärmış.

8. “ Ertür ähliňiz mekdebe gelersiňiz.” Cümlesinde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Zaman zarfı    B) Belirsizlik zamiri    C) Yönelme hali
D) Çoğul çekim   D) Yön gösterme hali

9. Türkmen Türkçesinde Kiril alfabesinde bulunan   Ю, Я, а, Ж  harflerinin Latin alfabesindeki karşılığı aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A)  Ya, Yu, E, Ç          B) Yu, Ya, Ä, C           C) K, R, E, C
D) O, P, Ä, C              E) Yu, R, E, Ç


10. “Sen nääme aaglayaarsıň” cümlesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sen neyime ağlıyorsun?
B) Sen nasıl ağlıyorsun?
C) Sen neden ağlıyorsun?
D) Sen neye ağlamışsın?
E) Sen neden ağlayacaksın?

11. köy- fiilinin karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
A) geri  dönmek         B) Ilgamak          C) däälaşmak
D) yanmak                   E) yemek

12. Aşağıdakilerin hangisinde yönelme halinden sonra kullanılan bir çekim edatı vardır?
A) Hiiç zaatdan habarsız yaalı ugradı.
B) Ondan özge yoldaşlarım kino gitdiler.
C) Sen haysı avtobus bilen geldin?
D) Eyyaam bir saagada golay sözleyaardi.
E) Bayramdan oval hova sovukdı.

13. “Bahtın getiribdir.” Cümlesinin doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Bahtını getir.
B) Bahtı getir.
C) Bahtın açıkmış.
D) Bahtları açılmış.
E) Bahtın açılmış.

14. “İndi bolsa seni olara paatışaa edyäärler.” Cümlesinin doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Şimdi seni padişah yaptılar.
B) Seni onlar padişah yaptılar.
C) Şimdiyse seni onlara padişah ediyorlar.
D) Şimdi onlar padişah oldular.
E) Şimdi padişah gitti.

15. “Günde ööz haalaanıňını getirib  iy de otur.” Cümlesinin doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Her gün istediğini getir de ye ve otur.
B) Kendi kendine ye ve otur.
C) Kendi kendine günde bir kez getirip ye.
D) Her gün istediğini ye.
E) Her gün istediğini getirip de ye dur.

16.Özbek kiriliyle yazılan “гaйдып гелдим ылгaп йөрен йолунa” cümlesinin  Latin alfabesindeki karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gaydıp geldim ılgaap yören yoluna.
B) Kayıp geldim ilin yören yoluna.
C) Gayıp geldim ılgan yörenin yanına.
D) Gayarak geldim ılgap yören yoluna
E) gaydıp geldim ılgan yören yanına

17. Aşağıdakilerden hangisi Özbek adının kökeni konusundaki görüşlerden biri değildir?
A) Altın Ordu hükümdarı, Özbek Han'dan geldiği
B) "Özbek" XIV. ve XV. asırlarda Ak Ordu devletinde Türk-Moğol kabilelerinin tamamı için kullanılan ortak bir ad olduğu görüşü
C) Özbek kelimesinin tam anlamı "kendi kendinin beği, bağımsız, müstakil" demek olduğu ve kelimenin  'Öz+bek' şeklinde olduğu.
D) Özbek sözünün  'Oğuz+bek' kelimelerinin birleşmesinden çıktığı.
E) Sözün 'Özü+bed' (özü kötü) sözünden geldiği görüşü.

18. Özbek Türkçesi, Türk dilinin üç büyük grubundan biri olan Doğu Türkçesi (Karluk) kap­samında değerlendirilir ve Çağatay Türkçesinin devamı olarak kabul edilir. Stefan Wurm Özbek Türkçesini dört ağıza dayandırır. Aşağıdakilerden hangisi bu ağızlardan biri değildir?
A)Kıpçak Özbekçesi,
B)Kuzey Özbekçesi,
C)Güney Özbekçesi,
D)Türkmenceleşmiş Özbekçe
E)Kuzeydoğu Özbekçesi

19. Aşağıdakilerden hangisi Özbek edebiyatının dönemlerinden  biridir?
A) 1920’li yılların edebiyatı
B) 1930-1945 yılları arası edebiyatı
C) 1960-1990 yılları arası edebiyatı
D) Bağımsızlık devri edebiyatı
E) Cedid edebiyatı dönemi

20. Özbek Türkçesinin ağızlarını üç grup hâlinde tasnif etmek mümkündür. Aşağıdakilerin hangisinde bu tasnif doğrudur?
A)  Y'lavçi (y'li) ağızlar/C'lavçi (c'li) ağızlar/Oğuz grubu
B) Y'lavçi (y'li) ağızlar/T’lavçi(t’li) ağızlar/Kıpçak grubu
C) T'lavçi (t'li) ağızlar/C'lavçi (c'li) ağızlar/Oğuz grubu
D) R'lavçi (r'li) ağızlar/Z'lavçi (z'li) ağızlar/Oğuz grubu
E) Ş'lavçi (ş'li) ağızlar/L'lavçi (l'li) ağızlar/Karluk grubu

21. Özbek Türkçesinde ayrı bir harfle gösterilmeyip sadece x, q, ğ ünsüzlerinin yanında söylenen sesler  aşağıdakilerden hangileridir?
A)    A, I, O, U
B)    A, İ, Ö, U
C)    E, I, O, Ü
D)   A, E, Ü,Ö
E)    A, E ,I, O

22. Aşağıdakilerden hangisi Özbek Türkçesinde şimdiki zamanda çekimlenmemiştir?
A) keläman
B) yåzyäapsän
C) bilmåqdämiz
D) oquyätirsiz
E) kelmåqçimän

23. Aşağıdaki kelimelerden hangisi küçük ünlü uyumuna aykırıdır?
A) köngil             B)  ölim                  C)  ölikxânâ
D)  oquymân       E) kökiş


24. “Qârnim toq, ammâ zerikdim. ……..ketamiz?” cümlesinde boş bırakılan yere aşağıdaki soru zarflarından hangisi getirilmelidir?
A) Qaçân              B) nega               C) qanday
D) Nima üçün      E) Nimadan

25. Aşağıdakilerin hangisinde zarf fiil eki yoktur?
A)  nimâ gâpligini tüşünâlmây
B) bâşqa gâp âytmâsdân çıqıp ketdi
C) bilgâniçâ âytâ bâşlâdi
D) sizgâ pul bergâli keldim
E) bu fânlârni okıtâdigân okıtuvçilâr

26. Özbek kiriliyle “кўнгуьл, сен мунчaлaр негa
Кишaнлaр бирле достлaшдıнг” şeklinde olan cümlenim  Latin alfabesindeki karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
A)Köngül, sen munçälär negä
     Kişänlär birlä dostläşding?
B) Göngül, sen bunçälär negä
     Kişänlär birlä dostläşding?
C) Köngül, sen bunçälär neyä
     Kişänlär birlä dostläşding?
D) Könül, sen munçälär neyä
     gişänlär birlä dostläşdin?
E) Göngül, sen munçälär negä
     Gişänlär birlä dostläşding?

27,28,29. Soruları aşağıdaki parçaya göre cevaplayınız.

” Ўлим, сен оғıр меxнaт қıлıб   жонингни қıйнaб юрмa, кўчaгa чıқıб ортоклaринг билaн ойнa”

27. Yukarıdaki parçanın Latin alfabesiyle çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Oğlum, sen åğır mehnät qılip cânini qıynäb yürmä, köçägä çıqıb ortåqläring bilän  oynä.
B) Oğlum, sen åğır mehnät qılib cânini qıynäb yürmä, köçägä çıqıb ortåqläring bilän  oynä.
C) Oğlim, sen åğır mehnät qılib câningni qıynäb yürmä, köçägä çıqıb ortåqläring bilän  oynä.
D) Oğlim, sen åğır mehnät qılip câningni qıynäp yürmä, köçägä çıqıp ortåqlärin bilän  oynä.
E) Oğlim, sen åğır mehnät qılib câninŋi qıynäb yormä, köçägä çıqıb ortåklärig bilän  oynä.

28. Yukarıdaki cümleyle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Üç zarf fiil vardır.
B) İki sözcükte ilgi durumu eki vardır.
C) üç sözcükte iyelik eki vardır.
D) Emir, 2. Kişiye göre çekimlenmiş , iki fiil vardır.
E) “bilan” sözcüğü bağlaç görevindedir.

29.  Parçanın doğru anlamı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Oğlum, sen çok minnet edip canına eziyet çektirme, sokağa çıkıp ortaklarınla oyna.
B) Oğlum, sen çok emek harcayıp  canına eziyet çektirme, sokağa çıkıp ortaklarınla oyna.
C) Oğlum, sen çok emek harcayıp  canına etme, sokağa çıkıp ortaklarınla oyna.
D) Oğlum, sen çok emek harcayıp  canına eziyet çektirme, sokağa çıkıp ortaklarınla oyna.
E) Oğlum, sen çok minnet edip canına eziyet  etme, köşeye çıkıp ortaklarınla oyna.