ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ      FİNAL DENEMESİ                          KARACAN AKADEMİ-  SULTAN UĞURLU

1.Türkmen adıyla ilgili aşağıdaki görüşlerden hangisi yanlıştır?

A) Kâşgârlıya göre Türkmen adı, Türk kelimesine Farsça "mânend" (benzer, gibi) kelimesinin getirilmesiyle oluşmuştur.

B) J. V. Ariac'a göre, kelime, Türk ile Kuman sözlerinin birleşmesinden doğmuştur.

C) Necib Asım'a göre, kelime, Türk ile adam manasına gelen man'dan oluşmuştur ve "Türk eri" tabirinin tercümesidir.

D) Vambery'e göre, kelime Türk adlı bir kişinin eserlerinin çok sevilmesi üzerine Türkmen adı konmuştur.

E) Deny, Türk kelimesine -men ekinin gelmesiyle oluştuğunu söyler.

2. Türkmen Türkleri aşağıdaki boylardan hangisiyle oluşmaz?

A) Çavdar                B) Tek             C)   Sarı

D)  Salur                   E) sake

3. "Alma Yene Gülleyer”, “Türkmenistan'ın Baharı” adlı eserler kime aittir?

A) Mahtımgulı         B) Berdi Soltannıyazov     C) Cumayev D) D) Ata Atacanov      E)  Yazmırat Mammediyev

4. Aşağıdakilerden hangisi ünsüz düşmesi sonucu oluşan uzunluklardan değildir?

A) dääl                            B) äätiyatlı             C)  määkam

D) baryakää                   E) gözlään

5. Aşağıdaki Türkmen Türkçesine ait sözcüklerin hangisinde vasıta hali eki kullanılmıştır?

A) uşaglarla                   B) maimle                   C) okın

D) çaga bilen                 E) yazın

6. Aşağıdakilerin hangisi fiilden isim yapma eki almamıştır?

A) taaygak                        B) utancan                         C) sarlavuk

D) görkez                          E) tapındı

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde şimdiki zamanın  rivayeti  çekimi vardır?

A) Ali ve Ayşe okaayaarlar.

B) Men ondan soramaandırın.

C) Okula gitmeye yeniden başlayaamışsınız.

D) Pılan gün tapcakmışık.

E) Dääliniň bir sözüni dinläärmış.

8. “ Ertür ähliňiz mekdebe gelersiňiz.” Cümlesinde aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Zaman zarfı    B) Belirsizlik zamiri    C) Yönelme hali

D) Çoğul çekim   D) Yön gösterme hali

9. Türkmen Türkçesinde Kiril alfabesinde bulunan   Ю, Я, а, Ж  harflerinin Latin alfabesindeki karşılığı aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A)  Ya, Yu, E, Ç          B) Yu, Ya, Ä, C           C) K, R, E, C

D) O, P, Ä, C              E) Yu, R, E, Ç

10. “Sen nääme aaglayaarsıň” cümlesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sen neyime ağlıyorsun?

B) Sen nasıl ağlıyorsun?

C) Sen neden ağlıyorsun?

D) Sen neye ağlamışsın?

E) Sen neden ağlayacaksın?

11. köy- fiilinin karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

A) geri  dönmek         B) Ilgamak          C) däälaşmak

D) yanmak                   E) yemek

12. Aşağıdakilerin hangisinde yönelme halinden sonra kullanılan bir çekim edatı vardır?

A) Hiiç zaatdan habarsız yaalı ugradı.

B) Ondan özge yoldaşlarım kino gitdiler.

C) Sen haysı avtobus bilen geldin?

D) Eyyaam bir saagada golay sözleyaardi.

E) Bayramdan oval hova sovukdı.

13. “Bahtın getiribdir.” Cümlesinin doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bahtını getir.

B) Bahtı getir.

C) Bahtın açıkmış.

D) Bahtları açılmış.

E) Bahtın açılmış.

14. “İndi bolsa seni olara paatışaa edyäärler.” Cümlesinin doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şimdi seni padişah yaptılar.

B) Seni onlar padişah yaptılar.

C) Şimdiyse seni onlara padişah ediyorlar.

D) Şimdi onlar padişah oldular.

E) Şimdi padişah gitti.

15. “Günde ööz haalaanıňını getirib  iy de otur.” Cümlesinin doğru çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Her gün istediğini getir de ye ve otur.

B) Kendi kendine ye ve otur.

C) Kendi kendine günde bir kez getirip ye.

D) Her gün istediğini ye.

E) Her gün istediğini getirip de ye dur.

16.Özbek kiriliyle yazılan “гaйдып гелдим ылгaп йөрен йолунa” cümlesinin  Latin alfabesindeki karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gaydıp geldim ılgaap yören yoluna.

B) Kayıp geldim ilin yören yoluna.

C) Gayıp geldim ılgan yörenin yanına.

D) Gayarak geldim ılgap yören yoluna

E) gaydıp geldim ılgan yören yanına

17. Aşağıdakilerden hangisi Özbek adının kökeni konusundaki görüşlerden biri değildir?

A) Altın Ordu hükümdarı, Özbek Han'dan geldiği

B) "Özbek" XIV. ve XV. asırlarda Ak Ordu devletinde Türk-Moğol kabilelerinin tamamı için kullanılan ortak bir ad olduğu görüşü

C) Özbek kelimesinin tam anlamı "kendi kendinin beği, bağımsız, müstakil" demek olduğu ve kelimenin  'Öz+bek' şeklinde olduğu.

D) Özbek sözünün  'Oğuz+bek' kelimelerinin birleşmesinden çıktığı.

E) Sözün 'Özü+bed' (özü kötü) sözünden geldiği görüşü.

18. Özbek Türkçesi, Türk dilinin üç büyük grubundan biri olan Doğu Türkçesi (Karluk) kap­samında değerlendirilir ve Çağatay Türkçesinin devamı olarak kabul edilir. Stefan Wurm Özbek Türkçesini dört ağıza dayandırır. Aşağıdakilerden hangisi bu ağızlardan biri değildir?

A)Kıpçak Özbekçesi,

B)Kuzey Özbekçesi,

C)Güney Özbekçesi,

D)Türkmenceleşmiş Özbekçe

E)Kuzeydoğu Özbekçesi

19. Aşağıdakilerden hangisi Özbek edebiyatının dönemlerinden  biridir?

A) 1920’li yılların edebiyatı

B) 1930-1945 yılları arası edebiyatı

C) 1960-1990 yılları arası edebiyatı

D) Bağımsızlık devri edebiyatı

E) Cedid edebiyatı dönemi

20. Özbek Türkçesinin ağızlarını üç grup hâlinde tasnif etmek mümkündür. Aşağıdakilerin hangisinde bu tasnif doğrudur?

A)  Y'lavçi (y'li) ağızlar/C'lavçi (c'li) ağızlar/Oğuz grubu

B) Y'lavçi (y'li) ağızlar/T’lavçi(t’li) ağızlar/Kıpçak grubu

C) T'lavçi (t'li) ağızlar/C'lavçi (c'li) ağızlar/Oğuz grubu

D) R'lavçi (r'li) ağızlar/Z'lavçi (z'li) ağızlar/Oğuz grubu

E) Ş'lavçi (ş'li) ağızlar/L'lavçi (l'li) ağızlar/Karluk grubu

21. Özbek Türkçesinde ayrı bir harfle gösterilmeyip sadece x, q, ğ ünsüzlerinin yanında söylenen sesler  aşağıdakilerden hangileridir?

A)    A, I, O, U

B)    A, İ, Ö, U

C)    E, I, O, Ü

D)   A, E, Ü,Ö

E)    A, E ,I, O

22. Aşağıdakilerden hangisi Özbek Türkçesinde şimdiki zamanda çekimlenmemiştir?

A) keläman

B) yåzyäapsän

C) bilmåqdämiz

D) oquyätirsiz

E) kelmåqçimän

23. Aşağıdaki kelimelerden hangisi küçük ünlü uyumuna aykırıdır?

A) köngil             B)  ölim                  C)  ölikxânâ

D)  oquymân       E) kökiş

24. “Qârnim toq, ammâ zerikdim. ……..ketamiz?” cümlesinde boş bırakılan yere aşağıdaki soru zarflarından hangisi getirilmelidir?

A) Qaçân              B) nega               C) qanday

D) Nima üçün      E) Nimadan

25. Aşağıdakilerin hangisinde zarf fiil eki yoktur?

A)  nimâ gâpligini tüşünâlmây

B) bâşqa gâp âytmâsdân çıqıp ketdi

C) bilgâniçâ âytâ bâşlâdi

D) sizgâ pul bergâli keldim

E) bu fânlârni okıtâdigân okıtuvçilâr

26. Özbek kiriliyle “кўнгуьл, сен мунчaлaр негa

Кишaнлaр бирле достлaшдıнг” şeklinde olan cümlenim  Latin alfabesindeki karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

A)Köngül, sen munçälär negä

     Kişänlär birlä dostläşding?

B) Göngül, sen bunçälär negä

     Kişänlär birlä dostläşding?

C) Köngül, sen bunçälär neyä

     Kişänlär birlä dostläşding?

D) Könül, sen munçälär neyä

     gişänlär birlä dostläşdin?

E) Göngül, sen munçälär negä

     Gişänlär birlä dostläşding?

27,28,29. Soruları aşağıdaki parçaya göre cevaplayınız.

” Ўлим, сен оғıр меxнaт қıлıб   жонингни қıйнaб юрмa, кўчaгa чıқıб ортоклaринг билaн ойнa”

27. Yukarıdaki parçanın Latin alfabesiyle çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Oğlum, sen åğır mehnät qılip cânini qıynäb yürmä, köçägä çıqıb ortåqläring bilän  oynä.

B) Oğlum, sen åğır mehnät qılib cânini qıynäb yürmä, köçägä çıqıb ortåqläring bilän  oynä.

C) Oğlim, sen åğır mehnät qılib câningni qıynäb yürmä, köçägä çıqıb ortåqläring bilän  oynä.

D) Oğlim, sen åğır mehnät qılip câningni qıynäp yürmä, köçägä çıqıp ortåqlärin bilän  oynä.

E) Oğlim, sen åğır mehnät qılib câninŋi qıynäb yormä, köçägä çıqıb ortåklärig bilän  oynä.

28. Yukarıdaki cümleyle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Üç zarf fiil vardır.

B) İki sözcükte ilgi durumu eki vardır.

C) üç sözcükte iyelik eki vardır.

D) Emir, 2. Kişiye göre çekimlenmiş , iki fiil vardır.

E) “bilan” sözcüğü bağlaç görevindedir.

29.  Parçanın doğru anlamı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Oğlum, sen çok minnet edip canına eziyet çektirme, sokağa çıkıp ortaklarınla oyna.

B) Oğlum, sen çok emek harcayıp  canına eziyet çektirme, sokağa çıkıp ortaklarınla oyna.

C) Oğlum, sen çok emek harcayıp  canına etme, sokağa çıkıp ortaklarınla oyna.

D) Oğlum, sen çok emek harcayıp  canına eziyet çektirme, sokağa çıkıp ortaklarınla oyna.

E) Oğlum, sen çok minnet edip canına eziyet  etme, köşeye çıkıp ortaklarınla oyna.